Оваа колумна првично беше об?авена на македонски ?азик од страна на на 4ти март 2024 година. Масимилиано Паолучи е Директор на Канцелари?ата на Светска банка за Косово и Северна Македони?а.
Од стекнува?ето независност во раните 1990-ти, Северна Македони?а го удвои сво?от приход по глава на жител и ги преполови стапките на сиромашти?а. Тоа се случи како резултат на спроведува?ето на реформите за, ме?у другото и привлекува?е инвестиции, подобро поврзува?е на зем?ата со регионалните и глобалните пазари и поттикнува?е на разво?от на човечкиот капитал. Сепак, со сегашните стапки на раст, на Северна Македони?а ?е ? бидат потребни уште три децении да го премости ?азот во однос на приходот по глава на жител со зем?ите од Европската Уни?а.
Искуствата од други зем?и со среден приход со слични економски и институционални нивоа на разво? покажуваат дека за да се зголеми акумулаци?ата на факторите и растот на продуктивноста, а со тоа да се постигнат потенци?алните цели за раст и разво? на БДП, на Северна Македони?а ?е ? требаат одржливи инвестиции и реформи за да се консолидира макростабилноста и фискалната одговорност, како и да се за?акне човечкиот капитал, инфраструктурата, основното владее?е и да се декарбонизира растот.
Комбинираниот ефект на реформите во поширок контекст на процесот на пристапува?е кон ЕУ може да помогне во промовира?е на врвни иновации и преместува?е на капиталот и работната сила кон попродуктивни сектори, како што се услугите, зголемува?е на понудата на квалификувана работна сила, особено ме?у жените и младите, зголемува?е на продуктивноста, и поттикнува?е инвестиции во приватниот сектор. Понатаму, паметна инвестициска политика и поразумно користе?е на државната помош оди во прилог на промена на улогата на државата кон промовира?е поквалитетни странски инвестиции. Намалува?ето на трошоците за прекугранична тргови?а може да привлече странски директни инвестиции преку влева?е доверба во националните институции ка? инвеститорите, креира?ето политики и валутата. Истовремено, Северна Македони?а ?е има корист од зголемува?е на нивото на пазарна интеграци?а со остатокот од зем?ите од Западен Балкан и со ЕУ за да ги искористи предностите на економии на обем и надвор од не?зините граници, да ?а зголеми продуктивноста и да обезбеди подобро платени работни места за гра?аните.
Северна Македони?а се нао?а на клучна крстосница од не?зиниот разво?, соочена со избори кои бараат навремени и иновативни решени?а за да ги претвори предизвиците во можности. Надградува??и се на силна 30-годишна соработка, новата , има за цел да одговори на овие предизвици и да ?а поддржи долгорочната разво?на цел на зем?ата во создава?е на подобро платени работни места и тоа да го стори на конкурентен и одржлив начин. Рамката тоа го предлага преку става?е фокус на:
- Подобрува?е на квалитетот на испораката на ?авните услуги. Ова вклучува за?акнува?е на административните капацитети и на централно и на општинско ниво, справува?е со ограничува?ата што ?а попречуваат испораката на ?авни услуги и подобрува?е на квалитетот на управува?ето со инфраструктурните средства. Рамката за партнерство придонесува кон оваа цел преку тековен проект насочен кон граде?е ефективно, транспарентно и одговорно управува?е со ?авните финансии и проширени и нови операции за општинскиот разво?, соци?алните услуги и разво?от на човечкиот капитал;
- Справува?е со ограничува?ата за растот на продуктивноста и создава?ето работни места, како од страната на побарувачката така и од понудата. Поконкретно, Групаци?ата на Светска банка ?е го засили сво?от ангажман во поддршка на стратеги?ата на зем?ата да го зголеми пристапот до регионалните и глобалните пазари преку подобро поврзува?е и олеснува?е на тргови?ата. РПЗ, исто така, ?е го поддржи спроведува?ето на долгорочната стратеги?а за човечки капитал во зем?ата: од аспект на понудата, ?е се фокусира на подобрува?е на основните вештини во раниот детски разво? и ?е го за?акне ангажманот во основното и средното образование, како и транзици?ата кон работни места. Од аспект на побарувачката, РПЗ ?е продолжи со ангажманот за обезбедува?е услови за разво? на приватниот сектор, со фокус на пристапот до кредити, дигитализаци?а и подготвува?е за пазарот на мали и средни претпри?ати?а. Важен реформски напор ?е се вложи во улогата и перформансите на претпри?ати?ата во државна сопственост, а е во насока на отвора?е простор за настап на приватниот сектор ко? би придонел за подобрени перформанси во испораката на услуги. И покра? тоа што е ограничена по бро? и државен удел, улогата, работата и управува?ето со мрежата на државни претпри?ати?а во зем?ата е важна за разво?от на критичната мрежна инфраструктура за разво? на приватниот сектор.
- Исполнува?е на долгогодишните и новите еколошки предизвици, истовремено зголемува??и ?а климатската отпорност во заштита на економскиот раст и квалитетот на живот. Ова вклучува унапредува?е на агендите за енергетска ефикасност и енергетска транзици?а, намалува?е на загадува?ето на воздухот и затвора?е на инфраструктурните ?азови.
РПЗ предлага да се следат напорите за реформи и да се финансираат конкретни инвестиции во овие три макро области преку комбинаци?а на заеми за политики и инвестиции, советодавни услуги и гаранции, при што Ме?ународната финансиска корпораци? (МФК) ?е игра важна улога во структурира?ето на ?авно-приватните партнерства (?ПП) и во инвестира?е во обновливи извори на енерги?а.
Премостува?е на ?азот со Европа е можен. Сепак, реформира?е на економи?ата бара постигнува?е на широк консензус за стратешките разво?ни цели и приоритетните реформи ме?у сите чинители, поблиска координаци?а ме?у разво?ните партнери и мобилизаци?а на доволно ресурси за спроведува?е на реформската агенда. Исто така, ова бара професионална, неполитизирана и компетентна ?авна администраци?а ко?а обезбедува висококвалитетни услуги за сите гра?ани, креира политики засновани на докази и го спроведува тешкиот процес на пристапува?е во ЕУ за да се оствари трансформациската промена. Светска банка ?е продолжи да работи заедно со гра?аните од Северна Македони?а за да им помогне да го реализираат разво?ниот потенци?ал на зем?ата во контекст на поширокиот процес на пристапува?е во ЕУ.
